Λίγα χρόνια πριν η ιδέα και μόνο της έκδοσης και της κυκλοφορίας μιας σύγχρονης ποιητικής ανθολογίας με ΛΟΑΤΚΙΑ+ περιεχόμενο θα φάνταζε αδύνατη. Μιας ανθολογίας κειμένων όπου ΛΟΑΤΚΙΑ+ ποιητ@ θα έβρισκαν χώρο ελεύθερο να εκφραστούν και να υποστηρίξουν την αλήθεια τους. Μια πράξη βαθιά πολιτική, με ιδιαίτερες δυσκολίες, απαιτήσεις και προσκόμματα είτε προσωπικά είτε κοινωνικά.
Συζητώντας σε ανύποπτο χρόνο με την ποιήτρια Βασιλεία Οικονόμου την ιδέα μιας τέτοιας ανθολογίας, αναρωτιόμασταν αν το εγχείρημα αυτό θα έμοιαζε με «αχρείαστο» coming out για κάποια άτομα, θα ζημίωνε τη «σοβαρότητα» της ποιητικής τους εργασίας, θα κατηγοριοποιούσε ή θα λογιζόταν ως «στράτευση» -πράγμα απαράδεκτο για τους υποστηρικτές ενός άνωθεν επιβεβλημένου ποιητικού κανόνα που γυρεύει το «καθαρό» στην ποίηση, έξω από την ιστορικότητα της, την πολιτική και κοινωνική συνείδηση του καλλιτέχνη. Εξάλλου, η μέχρι τώρα εκδοτική κίνηση παρόμοιων ενεργειών επιβεβαίωνε την ανυπαρξία βούλησης και τους φόβους που συνοδεύουν μια τέτοια ενέργεια. Εξαιρώντας τα μεταφραστικά εγχειρήματα του Ανδρέα Αγγελάκη με την Αμερικάνικη ομοφυλόφιλη ποίηση (Οδυσσέας, Αθήνα 1982) και την Ποιητική ανθολογία αποκλίνοντος ερωτισμού (Γνώση, Αθήνα 1988), το ανθολόγιο γυναικείας ομοφυλόφιλης ποίησης 19ου και 20ού αιώνα με τον τίτλο Σαπφούς Σάπφειροι (Γαβριηλίδης, Αθήνα 2001), καθώς και την Έλξη των ομωνύμων – Ανθολογία ομο-ερωτικών ποιημάτων (επιμ. Ρήγας Κούπα, Οδυσσέας, Αθήνα 2005), η όλη συγγραφική, εκδοτική και μεταφραστική προσπάθεια ανάδειξης φωνών από την ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητα μοιάζει ανεπαρκής.
Ωστόσο, οι συνθήκες σήμερα είναι πιο ώριμες από ποτέ. Την ιδέα για την εν λόγω έκδοση αγκάλιασε με χαρά ο ποιητής και εκδότης της Θράκας Θάνος Γώγος, ο οποίος υποστηρίζει θερμά και έμπρακτα την κινηματική και καλλιτεχνική σημασία του όλου εγχειρήματος. Αναλυτικότερα, τον Δεκέμβριο του 2021 συστάθηκε η επιτροπή κρίσης των κειμένων, αποτελούμενη από άτομα και προσωπικότητες της εγχώριας ποίησης και του ακαδημαϊκού χώρου. Πρόσωπα που ασχολούνται με την κουήρ τέχνη και ιστορία, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας κουήρ γενεαλογίας στη χώρα μας. Πρόκειται για τα: Βάγια Κάλφα – Ποιήτρια, Βασιλεία Οικονόμου – Ποιήτρια, Βαρβάρα Ρούσσου Μέλος ΕΔΙΠ του Τμήματος Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της ΑΣΚΤ, Νικόλα Κουτσοδόντη – Ποιητή και συνεργάτη των εκδόσεων της Θράκας, καθώς και του Χάρη Οταμπάση – Διδάκτορα της Νεοελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.
Μετά από εκτενή δουλειά μηνών συγγράψαμε από κοινού και αναρτήσαμε στο ηλεκτρονικό περιοδικό της Θράκας την πρόσκληση για τη συγκρότηση της πρώτης εγχώριας Ανθολογίας κουήρ ποίησης ως εξής:
Διαφεύγοντας συνεχώς από οριοθετήσεις, το κουήρ νοηματοδοτείται ως το λοξό, παράξενο, αλλόκοτο, ανοίκειο, ανώμαλο, διεστραμμένο· ως προσβολή, η οποία φέρει και αντιστρέφει τραυματικές ύβρεις· ως ρήμα, με την αρχική σημασία του σκορπάω, καταστρέφω και, στις μέρες μας, λοξεύω, ανοικειώνω, αποδομώ ένα παραδεδομένο αντικείμενο έρευνας.
Η κουήρ ποίηση, εξίσου ρευστή και πολυδιάστατη, συμπυκνώνει τα παραπάνω νοήματα, όχι ως ταυτοτική κατηγορία, αλλά ως πολιτική στάση και ποιητική πράξη. Έτσι, το κουήρ μπορεί να αναδειχθεί ως γλώσσα, όπου το αισθητικό είναι ταυτόχρονα πολιτικό, μια εν εξελίξει διαδικασία και όχι παγιωμένη ποιητική ή πολιτική ταυτότητα. Παρά την ύπαρξη ανάλογων εγχειρημάτων ήδη από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα στον αγγλοσαξονικό κυρίως χώρο, η συγκρότηση μιας ανθολογίας κουήρ ελληνόφωνης ποίησης αποτελεί ζητούμενο ενός αχαρτογράφητου ακόμη πεδίου. Ένα τέτοιο εγχείρημα, αφορώντας το νεοελληνικό πλαίσιο, δεν προτίθεται να ορίσει ή να χαρτογραφήσει «τι είναι η κουήρ ποίηση», αλλά θέτει ως κεντρικό άξονα τη ρηματική διάσταση της λέξης, ρωτώντας «τι κάνει, αλλά και τι μπορεί να κάνει, το κουήρ» σε πείσμα των ορισμών. Το κουήρ ως γίγνεσθαι, ως μεταμόρφωση και ως μεταίχμιο, αλλά κυρίως ως λοξή και έκκεντρη ποιητική / πολιτική μεθοδολογία. Με αυτό το σκεπτικό, καλούμε όλα τα ενδιαφερόμενα υποκείμενα να συμμετάσχουν στη συγκρότηση της πρώτης ανθολογίας σύγχρονης ελληνόφωνης κουήρ ποίησης. Οι θεματικοί άξονες των κειμένων, αφορώντας στη μη ετεροκανονική εμπειρία, μπορούν ενδεικτικά να είναι οι παρακάτω:
> Συντροφικότητα και εννοιολογήσεις της συγγένειας
> Γάμος, τεκνοθεσία, ομογονεϊκότητα
> Εργασιακή και ταξική εμπειρία
> Ορατότητα> Μορφές βίας και ασφάλεια
> Ακτιβισμός> Εθνότητα και μη ετεροκανονική εμπειρία
> Αστικό κέντρο / επαρχία και μη ετεροκανονική εμπειρία
> Θρησκεία και μη ετεροκανονική σεξουαλικότητα
> Νευροδιαφορετικότητα, ψυχική υγεία, αναπηρία και μη ετεροκανονική εμπειρία
> Τρανς εμπειρία
> Εναλλακτικές αρρενωπότητες και θηλυκότητες, μη δυϊστική αντίληψη του φύλου
> Ασεξουαλικότητα
> Σεξουαλικές πρακτικές και ταυτότητες
Αφού θέσαμε ως τελική ημερομηνία αποστολής των συμμετοχών την 30 Ιουνίου 2022, αναλάβαμε τις περαιτέρω ενέργειες προώθησης με αφισοκολλήσεις σε επιλεγμένα μαγαζιά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, τα οποία ευχαριστούμε ολόθερμα. Θα πρέπει επίσης να ευχαριστήσουμε τα έγκριτα και με σημαντική προσφορά στην εγχώρια λογοτεχνία ηλεκτρονικά περιοδικά Bookpress, Diastixo, Fractal, Marginalia και Stigmalogou για τη δημοσίευση της πρόσκλησης μας. Η στήριξη τους για μας ήταν πολύτιμη. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να ευχαριστήσουμε και το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ – Παράρτημα Αθήνας που υποδέχτηκε την ιδέα μας, παρέχοντας όχι μόνο οικονομική στήριξη, αλλά και έναν ασφαλή χώρο δράσης και ανάπτυξης όλων των προσπαθειών μας. Μετά την πάροδο της προβλεπόμενης ημερομηνίας αποστολής των συμμετοχών και μιας παράτασης που δόθηκε ως και τις 10 Αυγούστου 2022, ολοκληρώθηκε η διαδικασία με έναν σημαντικό αριθμό ποιητικών εργασιών, εκ των οποίων συμφωνήσαμε το σώμα της ανθολογίας να αποτελέσουν τα 76 ποιήματα από 50 συμμετέχοντες.
Το αναλυτικό σκεπτικό της ανθολογίας, τα κριτήρια συμπερίληψης και αποκλεισμού, καθώς και τα συμπεράσματα που τυχόν προέκυψαν θα φιλοδοξήσουμε να τα αναπτύξουμε στο επίμετρο του βιβλίου. Προς το παρόν, ας αφουγκραστούμε και ας ανιχνεύσουμε όλα αυτά τα μικροσύμπαντα που θα ανοιχτούν μπροστά στα μάτια μας, με όλο τον ποιητικό πλούτο των τεχνοτροπιών, του συναισθήματος, της ατμόσφαιρας και των βιωμάτων που αυτά συνεπάγονται.
Νικόλας Κουτσοδόντης
